Günümüzde, işletmeler üretim performansını ve verimliliği artırmak için yalın üretim felsefesini benimsemektedir. Yalın düşünce, üretim süreçlerindeki gereksiz unsur, hata, maliyet, müşteri memnuniyetsizliği gibi faktörlerin en aza indirgendiği bir düşünce yapısıdır. Poka – Yoke ise hatayı önlemeyi hedeflemek amacıyla geliştirilmiş bir Yalın tekniğidir. Poka – Yoke’nin altında yatan temel düşünce çalışan dikkatsizliğinden kaynaklanan hataları önlemektir. Poka – Yoke Tanımı Poka – Yoke, Toyota’da görev alan Shigeo Shingo tarafından ortaya atılmış Japonca bir terimdir. Japonca’da “Poka” “beklenmedik hata” anlamına gelirken “Yoke” ise “önleme” anlamına gelmektedir. Türkçe’de hata önleme anlamını taşımaktadır. Poka – Yoke, üretim süreçlerinde manuel olarak gerçekleşen işler sırasında hata yapmayı engelleyen yalın üretim yöntemidir. Amacı, insan hatalarını oluşmadan önce engellemek, düzeltmek veya bunları ortaya çıkarmaktır. Poka – Yoke, uyarı mekanizmaları veya kontrol mekanizmalarından oluşmaktaıdr. Bu mekanizmalar, uygun koşullar oluşana kadar bir işin sonraki adımına geçmesini engellemektedir. Poka – Yoke Nerede Kullanılır? Manuel operasyonlarda, Takımların tamir edilmesi gereken yerlerde, Pozisyonun kötü olduğu yerlerde, Üretim ve işçilik maliyetlerinin yüksek olduğu yerlerde, Karışık model üretiminin olduğu yerlerde, Özel bir nedenin olduğu durumlarda, Müşterilerin, çıktıyı etkileyen bir hata yapabileceği hizmetle ilgili süreçlerde Poka – Yoke Cihazları Nelerdir? Poka – yoke cihazları, bir süreçte hatalar oluşmadan önlenmesini sağlamaktadır. Hataları düzeltmede “kontrol tipi” ve “uyarı tipi” olmak üzere iki farklı Poka – Yoke cihazı kullanılmaktadır. Kontrol Tipi Kontrol tipinde cihazlar, bir sorun gerçekleştiğinde sorunu algılamakta ve süreci tamamen durdurmaktadır. Böylece, sorunu bir an önce düzeltmek için önlem alma fırsatı vermektedir. Kontrol tipi yaklaşımının en güçlü özelliği, bir kusur tespit edildiğinde sürecin durmasını ve düzeltme yapıldıktan sonra işlemin kaldığı yerden devam etmesini sağlamasıdır. Uyarı Tipi Uyarı tipi cihazlar, bir sapmanın meydana geldiğini algılamakta ve sesli uyarı, ışıklar vb. uyarılarla çalışanı uyarmaktadır. Uyarı tipi yaklaşımında, hata tespit edildiğinde süreç kapanmaz. Kontrol tipi yaklaşımıyla arasındaki en büyük fark budur. Poka – Yoke Türleri Nelerdir? Belirli bir süreçte hata yapmayı önleyen üç temel poka – yoke türü vardır: Temas Yöntemleri Temas yöntemi, bir parçanın şeklinde, boyutunda veya renginde gerçekleşen kusurları belirlemek için algılama cihazları kullanmaktadır. Bu cihazlar, operatörlerle etkileşim girecek ve bir hata oluşmak üzereyse onları uyaracak şekilde stratejik olarak konumlandırılmaktadır. Uyarıcı olarak sensörler, anahtarlar ve limit anahtarları kullanılmaktadır, bunlar yanlış bir işlem yapıldığında alrm vermekte veya süreci durdurmaktadır. Sabit Değer Yöntemi Sabit değer yöntemi, belirli ölçülebilir standartların veya değerlerin uygulanmasına odaklanarak süreçlerin doğru bir şekilde yürütülmesini sağlar. Bu yöntemde, çalışanları önceden tanımlanmış kriterlere uymaya sevk eden prosedürler kullanılmaktadır. Örneğin, bir operatöre görevi tamamlaması için 6 parça içeren bir kutu verilmektedir. Eğer, operatörün elinde parça kaldıysa ürün kusurlu kabul edilmektedir. Sıra Yöntemi Poka-Yoke sistemleri, bir süreçteki adımların sırasını kontrol ederek hataları önlemektedir. Bu yöntemde, poka – yoke cihazı her adımın gerçekleşip gerçekleşmediğini tespit etmekte ve bir adım gerçekleşmediğinde operatörü uyarmaktadır. Poka – Yoke Faydaları Nelerdir? Hataları Önler. Poka – Yoke’un birincil amacı hataları oluşmadan önlemektir. Temas yöntemleri, sabit değer yöntemleri, sıra yöntemleri gibi çeşitli Poka – Yoke sistemlerini uygulayarak şirketler üretim hattında ortaya çıkabilecek hata olasılığını indirmeye yardımcı olmaktadır. Bu önleyici tedbirler kusurların, yeniden işlemelerin ve maliyetli hataların sayısını önemli ölçüde azaltarak ürün veya hizmet kalitesinin artmasını sağlamaktadır. Verimlilik Artar. Poka – Yoke, operasyonları hatasız hale getirmektedir. İş akışlarında yeniden işlenmesi, kusur veya hatalardan kaynaklı kesintilerin yaşanması gibi aksaklıklar yaşanmadan işin devamını sağlamaktadır. Bu sayede verimlilik artmakta, döngü süreleri kısalmakta ve operasyonel maliyetler azalmaktadır. Çalışan Motivasyonu Artar. İnsan, doğası gereği hata yapmaya eğilimli olup bu hatalar nedeniyle motivasyonu düşmektedir. Bu durum, çalışanların başarısını ve motivasyonunu düşürmekle birlikte problemlere çözüm getirememelerine neden olur. Poka – Yoke yaklaşımı, çalışmalardaki hataların gerçekleşmesini önleyen bir tekniktir. İş süreçlerinde hata oranı düştükçe, çalışanların motivasyonu artmaktadır.
