Günümüzde, işletmeler üretim performansını ve verimliliği artırmak için yalın üretim felsefesini benimsemektedir. Yalın düşünce, üretim süreçlerindeki gereksiz unsur, hata, maliyet, müşteri memnuniyetsizliği gibi faktörlerin en aza indirgendiği bir düşünce yapısıdır. Poka – Yoke ise hata önlemeyi hedeflemek amacıyla geliştirilmiş bir Yalın tekniğidir. Poka – Yoke’nin altında yatan temel düşünce hataları önlemektir. Poka – Yoke Tanımı Poka – Yoke, Toyota’da görev alan Shigeo Shingo tarafından ortaya atılmış Japonca bir terimdir. Japonca’da “Poka” “beklenmedik hata” anlamına gelirken “Yoke” ise “önleme” anlamına gelir. Türkçe’de hata önleme anlamını taşır. Poka – Yoke, üretim süreçlerinde manuel olarak gerçekleşen işler sırasında operatörlerin hata yapmasını engelleyen yalın üretim yöntemidir. Poka – Yoke amacı, üretim süreçlerinde insan hatalarını oluşmadan önce engellemek veya düzeltmek, böylece verimi artırmaktır. Poka – Yoke, uyarı mekanizmaları veya kontrol mekanizmalarından oluşur. Bu mekanizmalar, uygun koşullar oluşana kadar bir işin sonraki sürecine geçmesini engeller. Bu sayede, üretim sürecindeki verim artar ve hatalı üretim gibi sorunların oluşmasını engeller. Poka – Yoke Neden Önemlidir? Poka – Yoke’yi önemli kılan, süreçlerin ilk seferde doğru çalışmasını sağlaması ve bu sayede hataların gerçekleşmesini önlemesidir. Poka – Yoke teknikleri, kusurları ortadan kaldırarak ürün ve süreçlerin kalitesini artırır. Çünkü ürünlerin hatalı olması, çok maliyetlidir. Müşteriler üründe kusur bulabilir, iade edebilir ve yeniden ürün talebinde bulunabilir. Bu, işletmeler için maliyetli olmasının yanı sıra müşteri memnuniyetini ve çalışan motivasyonunu düşürür. Üretim yaygın olarak kullanılan Poka – Yoke yaklaşımı, Yalın Üretim’in bir parçası olan sürekli iyileştirme kültürüne de uyum sağlar ve bu kültürü iş yerinde teşvik eder. Altı Sigma, DMAIC projelerinde iyileştirme ve süreç tasarımları için de kullanılır. Ürün ve süreç tasarımında Poka – Yoke metodolojisinin uygulanması insan ve mekanik hataları ortadan kaldırır. Poka – Yoke Örnekleri Nelerdir? Poka – yoke tekniğine dair bazı örnekler ise aşağıdaki gibidir: Otonom sürüş özelliğine sahip araçlar, modern tüketici odaklı poka-yoke örneğidir. Çevrelerindeki her şeyi anlık olarak algılamak için otomatik frenleme ve çeşitli kameralar gibi çok sayıda sensör ve uyarıcı kullanarak çalışırlar. Düz şanzımanlı bir otomobile sahip sürücü, motoru çalıştırmak için debriyaj pedalına basmak zorundadır. Otomatik şanzımana sahip bir aracın, çalıştırılmadan önce vitesin ‘Park’ veya ‘N’ konumunda olmasını gerektiren bir anahtarı olmalıdır. Çamaşır makinalarının çalışması için kapağının düzgün kapatılması gerekir. Bu tür otomasyonlar, üretim sürecinden itibaren hatalara veya yanlış işlemlere izin vermez. Poka – Yoke Nerede Kullanılır? Manuel operasyonlarda, Takımların tamir edilmesi gereken yerlerde, Pozisyonun kötü olduğu yerlerde, Üretim ve işçilik maliyetlerinin yüksek olduğu yerlerde, Karışık model üretiminin olduğu yerlerde, Özel bir nedenin olduğu durumlarda, Müşterilerin, çıktıyı etkileyen bir hata yapabileceği hizmetle ilgili süreçlerde Poka – Yoke Cihazları Nelerdir? Poka – Yoke cihazları, bir sürecin tasarlanmasında kullanılır ve süreçte herhangi bir oluşmadan önlenmesini sağlar. Hataları düzeltmede iki farklı Poka – Yoke cihazı kullanılır. Bu cihazlar kontrol tipi ve uyarı tipidir. Kontrol Tipi Kontrol tipi cihazlar, bir sorun gerçekleştiğinde sorunu algılar ve süreci tamamen durdurur. Böylece, sorunu bir an önce düzeltmek için önlem alma fırsatı verir. Kontrol tipi yaklaşımının en güçlü özelliği, bir kusur tespit edildiğinde sürecin durmasını ve düzeltme yapıldıktan sonra işlemin kaldığı yerden devam etmesini sağlamasıdır. Uyarı Tipi Uyarı tipi cihazlar, bir sapmanın meydana geldiğini algılar ve sesli uyarı, ışıklar vb. uyarılarla çalışanı uyarır. Uyarı tipi yaklaşımında, hata tespit edildiğinde süreç kapanmaz. Kontrol tipi yaklaşımıyla arasındaki en büyük fark budur. Poka – Yoke Türleri Nelerdir? Belirli bir süreçte hata yapmayı önleyen üç temel poka – yoke türü vardır. Bu poka – yoke türleri uygulandığında belirli bir süreçte hata yapmayı engelleyerek insan hatalarını önemli ölçüde azaltabilir. Temas Yöntemleri Temas yöntemi, bir parçanın şeklinde, boyutunda veya renginde gerçekleşen kusurları belirlemek için algılama cihazları kullanır. Bu cihazlar, operatörlerle etkileşim girecek ve bir hata oluşmak üzereyse onları uyaracak şekilde stratejik olarak konumlandırılır. Başka bir ifadeyle, operatör işe başlamadan önce bir parçanın doğru yere konumlandırıldığından emin olması için anahtarlar, sensörler, limit anahtarları gibi çentikler kullanır. Bunlar yanlış bir işlem yapıldığında alarm verir veya süreci durdurur. Sabit Değer Yöntemi Sabit değer yöntemi, belirli ölçülebilir standartların veya değerlerin uygulanmasına odaklanarak süreçlerin doğru bir şekilde yürütülmesini sağlar. Bu yöntemde, çalışanları önceden tanımlanmış kriterlere uymaya sevk eden prosedürler kullanılır. Örneğin, bir operatöre görevi tamamlaması için 6 parça içeren bir kutu verilir. Eğer, operatörün elinde parça kaldıysa ürün kusurlu kabul edilir. Sıra Yöntemi Poka-Yoke sistemleri, bir süreçteki adımların sırasını kontrol ederek hataları önler. Bu yöntemde, poka – yoke cihazı her adımın gerçekleşip gerçekleşmediğini tespit eder ve bir adım gerçekleşmediğinde operatörü uyarır. Poka Yoke Metodolojisi ile Önlenebilecek Hata Türleri Nelerdir? Poka-yoke sistemi, hataları önlemeye yönelik tasarlanan bir sistemdir. Bu yüzden, Poka Yoke sisteminin engelleyebileceği hata türlerini incelemek önemlidir. Üretim sektöründe sıklıkla karşılaşılan ve Poka – Yoke ile başarılı bir şekilde önlenebilecek hata türleri aşağıdaki gibidir: üretim sektörüne odaklanırsak, aşağıdaki hata türleri bu yöntemin başarıyla önleyebileceği ve en yaygın görülenler arasında yer alan türlerdir. Eksik Parça Kaynak, montaj gibi üretim süreçlerine gerekli olan tüm parçaların eklenmemesi Hatalı Parça Kaynak, montaj gibi süreçlerde yanlış bir parçanın kullanılması Operasyon Hataları Operasyonun, prosedürlere veya gerekliliklere uygun olmayan bir şekilde yapılması Ölçüm Hataları Makine veya ölçüm cihazlarında oluşan hatalar. Poka – Yoke Faydaları Nelerdir? Azalan Hata Oranı Poka – Yoke’un birincil amacı hataları oluşmadan önlemektir. Temas yöntemleri, sabit değer yöntemleri, sıra yöntemleri gibi çeşitli Poka – Yoke sistemlerini uygulayarak şirketler üretim hattında ortaya çıkabilecek hata olasılığını indirebilir. Bu önleyici tedbirler kusurların, yeniden işlemelerin ve maliyetli hataların sayısını önemli ölçüde azaltarak ürün veya hizmet kalitesinin artmasını sağlar. Artan Verimlilik Poka – Yoke, operasyonları hatasız hale getirir. İş akışlarında yeniden işlenmesi, kusur veya hatalardan kaynaklı kesintilerin yaşanması gibi aksaklıklar yaşanmadan işin devamını sağlar. Bu sayede verimlilik artmakta, döngü süreleri kısalmakta ve operasyonel maliyetler azalmaktadır. Artan Çalışan Motivasyonu İnsan, doğası gereği hata yapmaya eğilimlidir ve hatalar nedeniyle motivasyonu düşebilir. Bu durum, çalışanların başarısını ve motivasyonunu düşürmekle birlikte problemlere çözüm getirememelerine neden olur. Poka – Yoke yaklaşımı, çalışmalardaki hataların gerçekleşmesini önleyen bir tekniktir. İş süreçlerinde hata oranı düştükçe, çalışanların motivasyonu artmaktadır. Artan Güvenlik İşçilerin tehlikeli maddeler, yüksek hızla çalışan makineler veya petrokimyasal ürünlerle temas ettiği durumlarda artan güvenlik sağlar. Daha Az Tekrar Operatörler, poka-yoke sayesinde süreçlerin ilk denemede hatasız işlemesini sağladıkları için, işlerini yaparken daha az tekrar yapmak zorunda kalırlar. Bu durum, operatörlerin kusurlu ürün üzerinde yeniden çalışmak için ekstra çaba sarf etme gereğini ortadan kaldırır ve bu da verimlilik ile üretkenliği artırır. Artan Kalite Poka – Yoke, süreçlerin kalitesini büyük ölçüde iyileştirerek daha kaliteli ürünlerin ortaya çıkmasını sağlar. Poka Yoke Uygulama Adımları Nelerdir? Poka – Yoke yöntemini beş adımda uygulayabilirsiniz. Hata tespiti yöntemlerini belirlemek, Hatanın oluşmasını önlemek için gerekli önlemleri almak, Hatalardan ders çıkaran bir kültür oluşturmak, Sistemi sürekli olarak geliştirmek Operatörlerden ve çalışanlardan geri bildirim almak Bu adımları uygulayarak Poka – Yoke yöntemini başarılı bir şekilde uygulayabilir ve hataların oluşmasını önleyebilirsiniz.
